Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt
Niemiecki obóz dla polskich dzieci 

Archiwa państwowe - Łódź

 

 

ODKRYCIE Z 2020 ROKU!

 

W pierwszej połowie 2020 roku szukałam dokumentacji uwiarygodniającej relacje jednej z byłych więźniarek obozu przy Przemysłowej. W tym celu wystosowałam zapytanie do oddziału Archiwum Państwowego właściwego ze względu na najbliższe położenie względem miejsca zamieszkania byłej więźniarki, z którego została razem z rodziną wysiedlona. Przeglądając teczkę osobową osoby o nie identycznych, ale, jak się okazało, właściwych danych, doszłam do wniosku, że warto pójść

ich śladem i poszukać teczek innych byłych więźniów obozu przy Przemysłowej, a po wojnie (i

przed wojną, jak wynikało z przeprowadzonej przeze mnie kwerendy) - wychowanków

sierocińców, podopiecznych łódzkiego Wydziału Opieki Społecznej, np. objętych nadzorem powojennych sierocińców.

W odpowiedzi na zapytanie złożone do w AP w Łodzi, otrzymałam zaproszenie do

przeprowadzenia kwerendy na miejscu, gdzie z cyfrowej bazy danych podopiecznych Wydziału Opieki Społecznej z lat 1945-1950, liczącej ponad 11759 pozycji, korzystając z list byłych

więźniów zamieszczonych w monografii obozu autorstwa Józefa Witkowskiego z 1975 roku, wybrałam ok. 215, z których... okazało się... Aktualnie kontynuuję badania, a wkrótce na stronie opublikujemy ich wyniki.

Pierwszy ogląd zebranego materiału podpowiada, że los dziecka, które po opuszczeniu dziecięcego obozu przy Przemysłowej trafiało do miejscowego sierocińca, nie był losem jednostkowym (oczywiście ww. fakt nie jest faktem wcześniej nieznanym, ale z pewnością ważnym jego potwierdzeniem). Może na to wskazywać choćby odpowiednio sformatowany, powtarzający się nagłówek formularza, wskazujący na miejsce poprzedniego pobytu dziecka, jakim był obóz pracy przymusowej przy Przemysłowej. Zresztą ujednolicony wygląd formularza jest dużym ułatwieniem podczas poszukiwań w liczącej ponad 11759 pozycji jednostce archiwalnej, w często obszernych teczkach osobowych.

 

Z INFORMACJI, JAKĄ UZYSKAŁAM OD PRACOWNIKÓW CZYTELNI AP W ŁODZI

WYNIKAŁO, ŻE ZESPÓŁ ARCHIWALNY ZAWIERAJĄCY TECZKI OSOBOWE BYŁYCH WIĘŹNIÓW OBOZU, ZOSTAŁ UDOSTĘPNIONY DOPIERO W 2020 ROKU. RZECZYWIŚCIE NA OKŁADKACH TECZEK ODNALAZŁAM ADNOTACJE NP. Z LIPCA 2020 ROKU, Z

INFORMACJĄ O LICZBIE UDOSTĘPNIANYCH STRON.

 

JESTEM PIERWSZĄ BADACZKĄ, KTÓRA OD 1945 ROKU ZAPOZNAŁA SIĘ Z

TECZKAMI OSOBOWYMI BYŁYCH WIĘŹNIÓW OBOZU PRZY PRZEMYSŁOWEJ,

KTÓRZY BYLI/STALI SIĘ PODOPIECZNYMI WYDZIAŁU OPIEKI SPOŁECZNEJ W

ŁODZI.

 

Studiując dokumentację dot. obozu przy Przemysłowej będącą na stanie Instytutu Pamięci Narodowej, natrafiłam na notatkę pracowniczki Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi (lata 60. XX w.) dot. problemów z odnalezieniem dokumentacji Wydziału Opieki Społecznej dot. losów jego podopiecznych, którzy byli więźniami obozu przy ulicy Przemysłowej...

 

OD 1945 ROKU MINĘŁO 75 LAT, OD 1965 ROKU 55 LAT.

75 i 55 LAT DO 2020 ROKU - MOMENTU ODNALEZIENIA DOKUMENTACJI.

 

Powrót

Archiwum Państwowe w Łodzi

 

AP w Łodzi nie posiada w swoich zbiorach dokumentacji pozostałej po działalności obozu dla dzieci i młodzieży polskiej przy ulicy Przemysłowej, a dotyczące tego obozu dokumenty rozproszone są po różnych zespołach aktowych.

W Zbiorze ikonograficznym z lat 1866-1997, 2014-2015 znajdują się trzy fotografie przedstawiające sceny apelu w obozie (sygn. W-I7/189, W-I 7/190, W-I 7/191).

W Aktach miasta Łodzi – Zarządu Miejskiego w Łodzi – Wydziału Młodzieżowego

zachował się wniosek Policji Kryminalnej w sprawie utworzenia obozu i korespondencja w tej sprawie z lat 1940-1944 (sygn. 31820) oraz akta dotyczące filii obozu w Dzierżąznej z fotografiami istniejących tam budynków z lat 1941-1943 (sygn. 31820a).

W aktach Wydziału Statystycznego znajdują się wykazy zachorowań i zgonów w getcie z lat 1940-1942, w których oznaczono narodowość leczonych osób (D, J, P), stąd też zachodzi domniemanie, że chorzy wskazani jako Polacy to osadzeni w obozie przy Przemysłowej (sygn. 29036 – 29041).

W aktach Miejskiej Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego w Łodzi – Wydziału Opieki

Społecznej z lat 1945-1950 można odnaleźć teczki osobowe, zawierające dane o pobycie podopiecznych tego wydziału w obozie przy Przemysłowej.

W zespole Państwowe Liceum Ekonomiczne w Łodzi z lat [1920] 1945-2012 znajduje

się album fotograficzny z 1976 roku, poświęcony obozowi (sygn. 480), a w aktach Wydziału Historii Partii Komitetu Łódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej

z lat [1907-1947] 1948-1990 – wspomnienia Aleksandra Pytke, m.in. dotyczące obozu

przy ulicy Przemysłowej (sygn. 11661).

(Źródło - Informacja z 14.12.2020 r., znak sprawy OIII.073.54.2020)

Skany przedstawiają dokumenty dwóch zamówień skierowanych przez łódzką KRIPO do oddziału stempli drukarni w łódzkim getcie, z zapotrzebowaniem na wykonanie dwóch pieczątek o treści: z 5 listopada 1942 - Polenjugend-Verwahrlager Litzmannstadt oraz z 8 listopada 1942 - Krim. - Sekr. ü Lagerleiter.

(Źródło - Archiwum Państwowe w Łodzi; dokumenty odnalezione przez Wojciecha Źródlaka, aktualnie (2020 rok) emerytowanego kustosza Muzeum Tradycji    Niepodległościowych w Łodzi, przekazane Urszuli Sochackiej podczas przeprowadzania przez nią kwerendy do filmu o obozie "Nie wolno się brzydko bawić" - 2012 rok).

Urszula Sochacka